Σύμφωνα με το Cancer Research, υπήρξαν 1,9 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις με καρκίνο που διαγνώστηκαν το 2021.
Εμείς οι οδοντίατροι ως επαγγελματίες της οδοντιατρικής υγείας, θέλουμε και μπορούμε να φροντίζουμε και να συμβουλεύουμε καλύτερα αυτούς τους ασθενείς πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη αντικαρκινική θεραπεία τους. Το στόμα μας είναι η «είσοδος στο σώμα», είναι σημαντικό λοιπόν για την υγεία μας να αντιμετωπίζουμε το σώμα ολιστικά και όχι μόνο την περιοχή του καρκίνου που επηρεάζεται.
Χημειοθεραπεία
Σύμφωνα με το Macmillan Cancer Support:
«Η χημειοθεραπεία χρησιμοποιεί αντικαρκινικά (κυτταροτοξικά) φάρμακα για να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα. Τα φάρμακα αυτά επηρεάζουν επίσης τα υγιή κύτταρα, προκαλώντας παρενέργειες όπως αίσθημα αδιαθεσίας ή αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης. Σε αντίθεση με τα καρκινικά κύτταρα, αυτά τα κύτταρα συνήθως θεραπεύονται μόνα τους. Οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες γίνονται ηπιότερες ή υποχωρούν όταν ολοκληρωθεί η θεραπεία.
Η χημειοθεραπεία μπορεί να χορηγηθεί ως κύρια θεραπεία ή μετά από άλλες θεραπείες για τη μείωση του κινδύνου επανεμφάνισης του καρκίνου. Ή, μπορεί να παρέχεται για να συρρικνωθεί ένας καρκίνος πριν από τη χειρουργική επέμβαση ή την ακτινοθεραπεία. Μερικές φορές συνδυάζεται με ακτινοθεραπεία (χημειοακτινοθεραπεία). Χημειοθεραπεία χορηγείται επίσης για τον έλεγχο του καρκίνου που έχει εξαπλωθεί και για την ανακούφιση των συμπτωμάτων του ασθενούς.
Η χημειοθεραπεία που θα κάνετε θα εξαρτηθεί από διαφορετικά δεδομένα, όπως τον τύπο του καρκίνου, τον κίνδυνο επανεμφάνισής του ή αν έχει εξαπλωθεί. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας πραγματοποιούνται συγκεκριμένες εξετάσεις προκειμένου οι θεράποντες να ελέγξουν εάν ο καρκίνος ανταποκρίνεται στη χημειοθεραπεία.
Συνήθως γίνετε χημειοθεραπεία με ένεση ή με ενδοφλέβια έγχυση ή με δισκία. Μερικές φορές, χορηγείται με άλλους τρόπους, όπως στη σπονδυλική στήλη ή στην ουροδόχο κύστη, ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου ».
Ακτινοθεραπεία
Σύμφωνα με το Macmillan Cancer Support:
«Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί ακτίνες υψηλής ενέργειας για τη θεραπεία ασθενειών. Μπορεί να χορηγηθεί τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά.
Η εξωτερική ακτινοθεραπεία στοχεύει σε ακτινοβολία υψηλής ενέργειας στην πληγείσα περιοχή χρησιμοποιώντας ένα μεγάλο μηχάνημα.
Η εσωτερική ακτινοθεραπεία περιλαμβάνει την τοποθέτηση ραδιενεργού υλικού μέσα στο σώμα.
Η ακτινοθεραπεία λειτουργεί καταστρέφοντας καρκινικά κύτταρα στην περιοχή που θέλουμε να θεραπευτεί. Τα φυσιολογικά κύτταρα μπορεί επίσης να καταστραφούν από την ακτινοθεραπεία, η οποία μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες. Τα καρκινικά κύτταρα καταστρέφονται μετά από την ακτινοθεραπεία, αλλά τα φυσιολογικά κύτταρα συνήθως θεραπεύονται κι επαναλειτουργούν.
Δύναται να χορηγηθεί ακτινοθεραπεία για διαφορετικούς λόγους. Οι ογκολόγοι μπορούν να κάνουν ακτινοθεραπεία για να προσπαθήσουν να καταστρέψουν έναν όγκο και να θεραπεύσουν τον καρκίνο. Αυτό ονομάζεται θεραπευτική θεραπεία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες, όπως χειρουργική επέμβαση ή χημειοθεραπεία.
Εάν δεν είναι δυνατό να θεραπευθεί ο καρκίνος, οι γιατροί μπορεί να σας χορηγήσουν ακτινοθεραπεία για να βοηθήσουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων που έχετε. Αυτό ονομάζεται παρηγορητική θεραπεία.
Ο τύπος της ακτινοθεραπείας που θα σας χορηγηθεί θα εξαρτηθεί από τον τύπο του καρκίνου που έχετε και την γενική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο οργανισμός σας».
Προετοιμασία ασθενών
Πώς λοιπόν προετοιμάζουμε τους ασθενείς με καρκίνο πριν ξεκινήσει η θεραπεία; Προτεραιότητα είναι να βοηθηθεί ο ασθενής, να φτάσει στο τέλος της αντικαρκινικής θεραπείας του με όσο το δυνατόν μικρότερη βλάβη στη στοματική του κοιλότητα. Είναι σημαντικό σε αυτό το πρώιμο στάδιο της διάγνωσης να γνωρίζουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ασθενών μας. Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη μας ότι ορισμένοι ασθενείς μπορεί να είναι απρόθυμοι να λάβουν συμβουλές, καθώς είναι ευάλωτοι ψυχολογικά και είναι αρνητικοί.
Οι κίνδυνοι από τις παρενέργειες των θεραπειών πρέπει να αναφέρονται και να εξηγούνται στους ασθενείς και παρόλο που δεν μπορούν να αποφευχθούν όλοι αυτοί, μπορούν ωστόσο να ελαχιστοποιηθούν ακολουθώντας τις συμβουλές που μπορεί να προσφέρει ο σωστά εκπαιδευμένος οδοντίατρος.
Η πρόσθετη επιπλοκή που πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη είναι η ατομική αντιδραστικότητα του οργανισμού κάθε ασθενούς στις χημικές ουσίες και στις θεραπείες και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.
Ξηροστομία
Η ξηροστομία επηρεάζει το σύνολο της λειτουργίας της στοματικής κοιλότητας, καθώς και τη γενική υγεία αυτής. Η μάσηση, η ομιλία, η κατάποση, καθώς και η προστασία των δοντιών επηρεάζονται αρνητικά.
Μόλυνση
Η στοματική βλεννογονίτιδα προκαλείται από την ανισορροπία του στόματος που επιτρέπει στον candida albicans να πολλαπλασιαστεί λόγω της εξασθενημένης ανοσίας του ασθενούς.
Κάψιμο, πρήξιμο ή ξεφλούδισμα της γλώσσας
Αυτό μπορεί να είναι πιο συχνό σε ασθενείς που έχουν λάβει θεραπεία για καρκίνο κεφαλής ή και τραχήλου. Είναι μια δυσάρεστη παρενέργεια καθώς οι νευρικές απολήξεις μπορεί να καταστραφούν μέσω της θεραπείας. Το κάψιμο του στόματος μπορεί να είναι ένα μακροπρόθεσμο πρόβλημα το οποίο καλείται να το διαχειριστεί ο ασθενής. Τα καυτά και πικάντικα φαγητά θα πρέπει να αποφεύγονται.
Αλλαγή γεύσης
Η συγκεκριμένη παρενέργεια είναι συχνότερη σε ασθενείς που έχουν λάβει θεραπεία για καρκίνο κεφαλής ή και τραχήλου. Λόγω της καταστροφής των γευστικών καλύκων του ασθενούς, αυτή μπορεί να είναι παροδική ή πιο μακροχρόνια παρενέργεια της θεραπείας.
Τερηδονισμοί
Υπάρχει υψηλός κίνδυνος τερηδονισμών σε ασθενείς με καρκίνο, ιδιαίτερα τερηδόνας της ρίζας. Αυτές οι επιφάνειες είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν, επομένως για αυτήν την κατηγορία ασθενών προσέχουμε ιδιαίτερα και δίνουμε μεγάλη σημασία και βαρύτητα χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν περισσότερα προληπτικά μέτρα.
Επιλέγουμε την αναγκαία και σημαντική οδοντιατρική θεραπεία στην οποία πρέπει να υποβληθεί ο ασθενής μας πριν από την έναρξη της αντικαρκινικής θεραπείας του.
Οι εκπαιδευμένοι για αυτήν την κατηγορία ασθενών οδοντίατροι έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν τους ασθενείς τόσο πρακτικά, θεραπευτικά, όσο και προληπτικά και συμβουλευτικά.
Υπάρχουν προϊόντα που προτείνουμε και συνταγογραφούμε καθώς και μέθοδοι εκπαίδευσης της σωστής τήρησης της καθημερινής στοματικής υγιεινής, ώστε τελικά να βοηθούμε τους ασθενείς μας στην σωστή πρόληψη.
Η προώθηση της υιοθέτησης μιας σωστά ελεγχόμενης διατροφής είναι το ιδανικό. Ωστόσο, προτεραιότητα για πολλούς ασθενείς είναι η κατανάλωση οποιωνδήποτε θρεπτικών συστατικών χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι βλαβερές συνέπειες της ζάχαρης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία για καρκίνο του στόματος.
Οι εξαγωγές δοντιών που δεν επιδέχονται θεραπεία θα πρέπει να ολοκληρώνονται πριν από την ακτινοθεραπεία, καθώς οι εξαγωγές μετά τη θεραπεία μπορεί να οδηγήσουν σε νέκρωση των οστών, ιδιαίτερα μετά από στοματική ακτινοθεραπεία.
Δύο εβδομάδες πριν από τη θεραπεία οι ασθενείς θα πρέπει να ενθαρρύνονται και να βοηθούνται να μειώσουν το μικροβιακό φορτίο από το στόμα. Οι ασθενείς θα πρέπει να κάνουν επαγγελματικό οδοντιατρικό καθαρισμό, να εκπαιδευτούν στον τρόπο καθημερινής καθαριότητας της στοματικής τους κοιλότητας καθώς και να πραγματοποιούν στοματικές πλύσεις με συγκεκριμένο διάλυμα.
Οι ασθενείς θα πρέπει να προειδοποιούνται για τις βλαβερές συνέπειες των ροφημάτων με πολλές θερμίδες που μπορεί να τους συνιστώνται λόγω της έλλειψης όρεξης που παρουσιάζουν. Θα πρέπει να παροτρύνονται να καταναλώνουν κυρίως νερό και ροφήματα χωρίς ζάχαρη. Σε ορισμένους ασθενείς μπορεί να συνιστάται ο ανανάς, φρέσκος ή κονσερβοποιημένος, καθώς περιέχει το ένζυμο Bromelain που βοηθά στη διάσπαση των πρωτεϊνών και μπορεί επίσης να βοηθήσει με τη μεταλλική γεύση που κάποιοι ασθενείς παραπονούνται πως αντιμετωπίζουν μετά τη χημειοθεραπεία, αλλά ο κονσερβοποιημένος ανανάς περιέχει ζάχαρη κι ως εκ τούτου μπορεί επίσης να προκαλέσει τερηδόνα.
Παραδείγματα ωφέλιμων προϊόντων
Οδοντόκρεμα με φθόριο
Η επίτευξη καλύτερης στοματικής υγείας με έμφαση στην πρόληψη, προϋποθέτει χρήση οδοντόκρεμας με υψηλή περιεκτικότητα σε φθόριο.
Οι οδοντόκρεμες με υψηλή περιεκτικότητα σε φθόριο χρησιμοποιούνται ιδανικά δύο φορές την ημέρα. Οι καρκινοπαθείς με ξηροστομία κατηγοριοποιούνται ως υψηλού κινδύνου εμφάνισης τερηδόνας λόγω της έλλειψης σάλιου.
Για ασθενείς με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, οι οδοντόκρεμες με φθόριο μπορούν να εφαρμοστούν στα δόντια κατά τη διάρκεια της νύχτας σε ειδικά κατασκευασμένους οδοντιατρικούς νάρθηκες για αύξηση της αποτελεσματικότητας.
Η χρήση οδοντοκρεμών χωρίς SLS μπορεί να μειώσει τη συχνότητα εμφάνισης στοματικών ελκών.
Φθορίωση
Για ασθενείς υψηλού κινδύνου, συνίσταται η φθορίωση με ένα βερνίκι υψηλής περιεκτικότητας σε φθόριο, το οποίο εφαρμόζει ο οδοντίατρος στα δόντια και σε τυχόν εκτεθειμένες επιφάνειες της ρίζας σε τακτικά διαστήματα έξι μηνών.
Οδοντόβουρτσα
Μια ηλεκτρική οδοντόβουρτσα δεν είναι ιδανική, καθώς η κίνησή της μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό και αιμορραγία των ούλων. Για να βοηθήσουμε έναν ασθενή να επιτύχει καλό έλεγχο της πλάκας, πρέπει να βρούμε μια βούρτσα που μπορεί να διαχειριστεί σωστά στο στόμα του.
Η ιδανική οδοντόβουρτσα θα πρέπει να έχει μικρή κεφαλή και μαλακούς θυσάνους.
Προϊόντα καταπολέμησης κι αντιμετώπισης της ξηροστομίας
Μερικοί ασθενείς εμφανίζουν έντονη ξηροστομία και χρειάζονται στοματικές πλύσεις ή και χρήση λιπαντικής γέλης καθαρά για λίπανση.
Υπάρχουν στοματικά διαλύματα και γέλη τα οποία περιέχουν ένζυμα, είναι χωρίς αλκοόλη κι αφριστικούς παράγοντες και μπορούν να προσφέρουν λίπανση και προστασία του βλεννογόνου για κάποιες ώρες.
Υπάρχουν επίσης στοματικό διάλυμα, γέλη και σπρέι που δρουν ως αναλγητικά, αναισθητικά κι αντιφλεγμονώδη.
Είναι απαραίτητα διαλύματα που δρουν καταπραϋντικά, ειδικά για στοματικά έλκη.
Τέλος οι ειδικές τσίχλες κατασκευασμένες από ξυλιτόλη και ένα λιπαντικό κόμμι. προάγουν την παραγωγή σάλιου και μπορούν να βοηθήσουν στη λίπανση και στη μείωση της τερηδόνας.
Μεσοδοντικός καθαρισμός
Ο έλεγχος της πλάκας σε αυτές τις δυσπρόσιτες περιοχές είναι δύσκολος, αλλά θα πρέπει να επιχειρείται από τους ασθενείς. Υπάρχουν πολλές επιλογές μεσοδόντιων βουρτσών διαφόρων εταιρειών. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ζεστό νερό για να κάνουν τον καθαρισμό πιο άνετο. Ιδανικά τα χρησιμοποιούμε πριν από το βούρτσισμα των δοντιών ώστε να μην απομακρυνθούν τα οφέλη της φθοριούχου οδοντόκρεμας.
Μετά τη θεραπεία, ο ασθενής με καρκίνο θα πρέπει να ενθαρρύνεται να κάνει τακτικά εξετάσεις και επισκέψεις στον οδοντίατρό του για προληπτική θεραπεία, συνεχή φροντίδα και συμβουλές.
Ο βέλτιστος χρόνος για αυτό θα αποφασιστεί από τον εκπαιδευμένο οδοντίατρο και θα εξαρτηθεί από τον τύπο θεραπείας του ασθενούς και τον τρόπο με τον οποίο έχει ανταποκριθεί σε αυτή.